Opactwo benedyktynów zostało założone 11 września 910 r. przez księcia Akwitanii Wilhelma Pobożnego.
Wilhelm nadał klasztorowi w Cluny przywilej uwalniający benedyktynów od
wszystkich przyszłych zobowiązań wobec władcy i jego rodziny innych niż
modlitwa. Wprawdzie Wilhelm mianował pierwszego opata, ale równocześnie
nadał opactwu przywilej nominacji kolejnych opatów. Oba te przywileje
uwalniały klasztor od wszelkich powiązań z władzą świecką. Opactwo
zostało podporządkowane bezpośrednio papieżowi.
W X w. taka wolność od wpływów świeckich była ewenementem, jako że był to szczytowy okres dominacji Cesarstwa nad Papiestwem. Normą była symonia
i zwierzchność władzy świeckiej nad majątkami kościelnymi. Za
postępującą feudalizacją Kościoła następował rozkład moralny - duchowni
zajmowali się przede wszystkim zarządzaniem swoimi dobrami zamiast
duszpasterstwem. Częste były nawet odstępstwa od reguły celibatu (nikolaizm), bowiem duchowni woleli przekazywać swoje dobra w ręce dzieci, niż je porzucać.
W tej sytuacji wprowadzona w klasztorze w Cluny surowa reguła narzucająca "wieczną modlitwę" (łac. laus perennis)
trafiła w potrzebę odnowy religijnej i stała się bardzo popularna.
Jednak z uwagi na to, że praktyki liturgiczne (np. 215 psalmów na dzień w
miejsce 37 psalmów nakazanych przez św. Benedykta)
pochłaniały mnichom większość czasu, uległ zmianie tradycyjny
benedyktyński model klasztoru jako rolniczo samowystarczalnej jednostki,
w której każdy mieszkaniec oprócz modlitwy musiał wykonywać pracę
fizyczną. Obowiązek pracy fizycznej przypadł więc w udziale nowicjuszom.
Klasztory benedyktyńskie w swej pierwotnej formie były od siebie
całkowicie niezależne, tworząc swoistą więź jedynie przez podległość tej
samej regule zakonnej.
Dzięki popularności swojej reguły, klasztor w Cluny zaczął wkrótce
zakładać zgromadzenia podległe i przyciągać do siebie inne klasztory
benedyktyńskie. Jednak w przeciwieństwie do luźno powiązanych ze sobą do
tej pory zgromadzeń, klasztory kluniackie były ściśle podporządkowane
domowi macierzystemu w Cluny, tworząc swoisty system feudalny.
Cluny stworzyło dużą kongregację, w której administratorzy podległych klasztorów służyli jako zastępcy opata Cluny i byli przed nim odpowiedzialni. Przeorowie,
jak ich nazywano, byli mianowani przez opata i spotykali się w Cluny
raz na rok, aby omówić sprawy administracyjne i złożyć sprawozdania.
Opat zresztą nie ograniczał się tylko do mianowania przeorów - jego
sankcji wymagało obsadzenie każdego stanowiska w podległych klasztorach,
które zresztą w ramach sprawowania funkcji rokrocznie objeżdżał.
W szczytowym okresie potęgi opactwa - w XII
wieku - posiadało ono, według różnych źródeł, od 800 do 1200 klasztorów
podległych. W całej kongregacji kluniackiej żyło wtedy jakieś 20 000
mnichów.
Według Christophera Brooke wpływ opactwa w Cluny na klasztory w Niemczech był raczej niewielki, wręcz znikomy, ponieważ klasztory te wzorowały się na klasztorze Gorze[1].
Opactwo w Cluny szybko stało się autorytetem w Kościele i zarzewiem jego reformy, zwanej kluniacką (a w Niemczech od nazwy klasztoru w Hirsau - hirsaugijską).
Reguła nastawiona na posługę religijną była tylko jednym z jej
składników służącym odnowie moralnej kleru. Mnisi z Cluny postulowali
również odejście od praktyk symonii, inwestytury na dobrach kościelnych należnej władzy świeckiej. Do powrócenia do reguły św. Benedykta, czyli przestrzeganie ubóstwa, zachowanie celibatu (przeciwny nikolaizmowi), wypełnianie czasu modlitwą, nauką i pracą. Głoszono także hasło łac. Pax et Treuga Dei, czyli Pokój i Rozejm Boży, który wzywał do zaprzestania wojen w czasie wielkiego postu, adwentu oraz od środy wieczorem do poniedziałku rano.
Z Cluny pochodził papież Urban II. Dwaj inni papieże - Grzegorz VII i Paschalis II
- byli członkami kongregacji kluniackiej, choć nie jest pewne, czy byli
mnichami w samym Cluny. Do najbardziej zasłużonych opatów należeli:
Bernon (919-927), św. Odo (927-942), Majol (964-994), św. Odylon (994-1049), św. Hugon (1049-1109), Piotr Czcigodny (1122-1156).
Pierwszy klasztor, nazywany Cluny I, został konsekrowany w 927 roku.
Szybko okazał się zbyt mały. Już ok. 955 późniejszy Mayeul rozpoczął
budowę nowego kościoła, który poświęcono w 981, chociaż prace związane z
budową nowego klasztoru trwały do ok. 1045 roku. Na początku XI wieku
kościół przykryto sklepieniem kolebkowym a od zachodu zbudowano znacznych rozmiarów narteks. Wschodnia część kościoła posiadała wydłużone prezbiterium zakończone apsydą. Po jego obu stronach umieszczono krótsze od niego prostokątne pomieszczenia połączone z prezbiterium potrójnymi arkadami.
Od strony wschodniej zamykały je niewielkie kaplice zakończone
półkolistymi apsydami. Pomieszczenia utworzyły obejście pozwalające na
odbywanie procesji. Do ich dłuższych boków, od strony zewnętrznej,
przylegały kolejne kaplice dostępne z obejścia i transeptu. Schodkowy
układ pomieszczeń kończyły niewielkie apsydy otwarte do boku transeptu.
Rozwiązanie to było często powielane w kościołach romańskich a wschodnia część kościoła stała się jego najważniejszym elementem. W końcowym etapie budowy Cluny II wirydarz został otoczony krużgankami.
Szybko powiększająca się społeczność Cluny wymagała coraz większych
budynków. Trzeci z kolei i ostatni kościół w Cluny, budowany w latach
1088-1135 z inicjatywy opata Hugona, był największym kościołem w Europie przed budową bazyliki św. Piotra w Rzymie. Kampania budowlana była finansowana przez Ferdynanda I Wielkiego, króla Kastylii i Leon, między 1053 i 1065 i przez Alfonsa VI. O rozmachu podjętych prac świadczy tempo ich przeprowadzenia. W 1095 papież Urban II
konsekrował pięć ołtarzy w obejściu nowego prezbiterium, w 1100
ukończono dwie nawy poprzeczne, sklepienia powstały przed 1121 a w 1130 papież Innocenty II poświęcił kościół i klasztor. W plan zbudowanego na północ od wcześniejszego kościoła włączono fragmenty Cluny II.
Kościół w Cluny był wielką, 5-nawową bazyliką z dwoma transeptami i prezbiterium z ambitem i kaplicami promienistymi. Nad ramionami transeptu zachodniego, a także nad jego skrzyżowaniem z nawą główną wznosiły się wieże. Od zachodu znajdował się 5-przęsłowy narteks poprzedzony wieżami. Niektóre elementy architektury kościoła zapowiadały już styl gotycki (nawa główna sklepiona ostrołukową kolebką, ostrołukowe były również arkady
międzynawowe; około 1130 roku po zawaleniu się sklepień dodano łuki
przyporowe przy nawie głównej). O wielkości budowli daje pojęcie
zachowane jedno ramię transeptu z wieżą. Całkowita długość kościoła
sięgała ok. 190 m a szerokość korpusu 40 m. Wnętrze było bogato
dekorowane - zachowało się kilka kapiteli z dekoracją figuralną (m.in.
personifikacje tonów muzycznych chorału gregoriańskiego), będących
arcydziełami rzeźby romańskiej. Głównym architektem Cluny III był
zakonnik Gunzo a jego pomocnikiem Hèzelon (Gunzo był muzykiem a Hèzelon
nazywany był matematykiem). Kościół ten wywarł ogromny wpływ na architekturę romańską, szczególnie w Burgundii (Paray-le-Monial, Autun) i w Niemczech.
W 1562 roku klasztor został splądrowany przez hugenotów. W czasie rewolucji francuskiej od 1790 r. zamknięty. Prawie całkowicie rozebrany wraz z kościołem w 1811 roku za Napoleona.
Kamienie użyto do budowy dróg.
za:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Cluny i
https://pl.wikipedia.org/wiki/Opactwo_%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Cluny
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz