Czym jest chorał gregoriański?

 

 

 

 

 

 Notacja chorału gregoriańskiego w:  http://www.zsm2.szczecin.pl/biblioteka/oprac_not_greg.php    

Grzegorz VII zwany Wielkim 

Notacja muzyczna jest to system umownych znaków służących do zapisu utworów muzycznych. Zapis taki zawiera najczęściej informację o wysokości poszczególnych dźwięków (melodii), czasie ich trwania (rytmie) oraz innych ich parametrach.

Dobór znaków, a także cech dźwięku przez nie określanych, ulegał zmianom na przestrzeni dziejów. Prosty zapis muzyczny stosowano już w drugim tysiącleciu przed naszą erą w Egipcie i Mezopotamii, wykorzystując do tego celu znaki służące do zapisu tekstu. Podobnie czyniono w Chinach od  IV wieku p.n.e. W tym samym stuleciu w Grecji utworzono notację, w której obok liter tamtejszego alfabetu zastosowano inne znaki, stworzone specjalnie na potrzeby muzyki.

W średniowiecznej Europie stosowano czasami - głównie w traktatach teoretycznych – muzyczną notację literową, której podstawą był alfabet rzymski. Pod koniec IX wieku zaczęła się wykształcać oryginalna notacja muzyczna służąca do zapisu chorału gregoriańskiego, zwana notacją neumatyczną. Neumy były to znaki odpowiadające pojedynczym dźwiękom albo ich grupom, poprzez swój kształt wskazujące na kierunek melodii. Początkowo umieszczano je bez żadnych linii nad tekstem przeznaczonym do śpiewania. Taki zapis nie służył dokładnemu odwzorowaniu melodii, a tylko określeniu przybliżonego jej kształtu.
Około 1030 roku Guido z Arezzo wprowadził do notacji dwie równoległe linie – na początku wyższej umieścił literę C, na niższej – F. Litery te były prototypami stosowanych do dzisiaj kluczy muzycznych i podobnie jak one określały wysokość dźwięków zapisanych na odpowiednich liniach. Pod koniec XI w. do linii wprowadzonych przez Guidona zaczęto dodawać w rękopisach dwie następne, później jeszcze jedną i tak powstała pięciolinia.

 Dzięki temu wynalazkowi można było precyzyjnie zapisywać wysokość dźwięków. W XIII wieku na bazie różnych europejskich odmian notacji neumatycznych wykształciły się dwa typy notacji chorałowej: gotycka, stosowana głównie w krajach niemieckojęzycznych i w Europie Środkowej oraz rzymska, używana przede wszystkim w krajach romańskich. Z czasem ta druga stała się w całej Europie jedynym sposobem zapisu chorału gregoriańskiego i używana była w księgach liturgicznych aż do XX wieku. Zapis chorałowy nie uwzględniał aspektu rytmicznego, tak istotnego dla coraz powszechniej stosowanej wielogłosowości.

 Na przełomie XII i XIII wieku w kręgu paryskiej katedry Notre Dame powstała służąca do zapisu muzyki polifonicznej notacja modalna. Na pierwszy rzut oka podobna była do rzymskiej notacji chorałowej, ale w przeciwieństwie do niej zawierała informację o rytmie. Stosowano w niej ligatury czyli grupy składające się z dwóch, trzech lub większej ilości nut połączonych ze sobą. Określone następstwo takich ligatur (a nie ich kształt) wskazywało na zastosowanie jednego z sześciu podstawowych schematów rytmicznych zwanych modusami. Głosy zapisywano partyturowo, czyli jeden pod drugim. Już przed rokiem 1250 na terenie Francji zaczęto używać notacji menzuralnej (łac.‘mensura’ = ‘miara’), czyli takiej, w której kształt nuty wskazywał na jej wartość rytmiczną. Notację stosowaną od tego czasu do połowy XV wieku ze względu na kolor nut nazywa się czarną menzurą. W XIII stuleciu utwory polifoniczne zapisywano najczęściej w układzie kolumnowym: głosy wyższe obok siebie, a głos najniższy pod spodem. Początkowo używano tylko dwóch wartości: długiej (longa) i krótkiej (brevis), do końca XIV wieku wprowadzono stopniowo kolejne, coraz mniejsze:(...)

 Około roku 1420 pojawiły się pierwsze oznaczenia wskazujące na zastosowanie odpowiedniego metrum - albo dwudzielnego: (odpowiednik dzisiejszego taktu 2/4 albo 4/4; znak spotykany wciąż we współczesnym zapisie) albo trójdzielnego: (odpowiednik taktu 3/4). Fragmenty kompozycji, w których dochodziło do czasowej zmiany metrum z dwudzielnego na trójdzielne (lub odwrotnie) zapisywano czerwonymi nutami. Ten typ notacji, od miejsca powstania nazywany notacją francuską, był używany w całej prawie Europie do połowy XV wieku. Wyjątkiem były Włochy, gdzie w XIV wieku stosowano lokalny typ czarnej menzury zwany notacją włoską. Jej odmienność od francuskiej wynikała głównie z innego sposobu podziału dłuższych wartości na krótsze, a przejawiała się m.in. w większym zróżnicowaniu kształtów nut, literowych oznaczeniach metrum oraz stosowaniu między nutami kropek pełniących funkcję współczesnych nam kresek taktowych. W drugiej połowie XV wieku na terenie całej Europy zaczęto wprowadzać białą notację menzuralną czyli taką, w której nutom odpowiadającym dłuższym wartościom nie zaczerniano główek: (...)

 http://www.muzykotekaszkolna.pl/wiecej-o-muzyce/jak-zapisywano-muzyke